086. NIKIFOR KRYNICKI

5,000.00 zł

Akwarela, papier; 14 x 9,5 cm

Na odwrocie pieczęć: NIKIFOR – MALARZ | KRYNICA

Pochodzenie: z kolekcji Mateusza Grabowskiego

Cena wywoławcza 5000

Estymacja 7000 – 8000

◙ droit de suite

Aukcja 218; 17.12.2022

NIKIFOR KRYNICKI

1895 – 1968

Ma­larz naiwny Nikifor , Łemko z Krynicy Wsi. Prawdziwe nazwisko artysty prawdopo­dobnie brzmiało Epifaniusz Drowniak, ale sam malarz podpisywał swoje obrazy słowami „NIKIFOR MALARZ-NIKIFOR ARTYSTA i pod tym imieniem zapisał się na zawsze w historii sztuki polskiej i światowej. Nikifor cierpiał na dziedziczną wadę wymowy, co od dzieciństwa ograniczało jego kontakt z otoczeniem. Lepszą formą porozumiewania stało się dla niego malarstwo.
Zanim obrazy Nikifora zawisły w słynnych galeriach sztuki i trafiły do kolekcji muzealnych i prywatnych, przez dziesiątki lat prawie nikt w Krynicy nie zwracał uwagi na ulicznego malarza wędrującego codziennie po uzdrowisku z drewnianą walizeczką mieszczącą jego warsztat. Swoją „przenośną pracownię rozkładał w miejscach, którędy najczęściej spacero­wali turyści i kuracjusze, wystawiając na sprzedaż obrazki jako „Pamiątki z Krynicy. Jednak niewie­lu ludzi decydowało się wówczas na ich zakup. Byli i tacy, którzy uważali go za zwykłego żebraka, a na kolorowe obrazki patrzyli jak na bezwartościowe bazgroły.

„Małą ojczyzną Nikifora była Łemkowszczyzna, której krajobrazy wyrażał w malarstwie w bardzo osobisty sposób. Zwrócił na to uwagę doc. Jerzy Zanoziński, pisząc o malarstwie Nikifora w katalogu do wystawy w warszawskiej „Zachęcie w 1967 r.: (…) wyeksponowane zostały pejzaże krynickie czy raczej podkrynickie z motywami kratkowanych lasów, pól szachownicowych, torów i stacji kolejowych, malowane częściowo przed wojną, częściowo zaś podczas okupacji. Pejzaże tego typu, wykonywane przez Nikifora z różnymi odmianami i później a właściwie aż po dzień dzisiejszy, ugruntowały jego sławę jako artysty, który pierwszy dostrzegł i w niezmiernie sugestywny sposób utrwalił odrębne piękno krajobrazu doliny Popradu.

Twórczość Nikifora układa się w charakterystyczne cykle tematyczne. Za najcenniejsze pod względem artystycznym uznawane są obrazy z lat 20. i 30. XX w., przedstawia­jące pejzaże beskidzkie ze stacyjkami. Poszczególne prace przedstawiają stacje kolejowe wzdłuż linii Krynica-Tarnów, i dalej na wschód, w kierunku Lwowa. Inne wyśmienite cykle obra­zów to urzędy i fabryki dolarów, krynickie wille i pensjonaty, cerkwie, kościoły i synagogi, wnę­trza kuchni, święci, portrety kuracjuszy i przyjaciół, sceny wojskowe. Do bardzo interesujących dzieł należą też autoportrety, na których Nikifor przedstawia siebie jako artystę przy pracy, często pod koloro­wym parasolem, eleganckiego mężczyznę w czarnym garniturze lub nawet jako świętego albo biskupa. Na autoportretach Nikifor zawsze jest kimś niezwykłym, ważniejszym od innych ludzi z racji pełnienia w społeczeństwie szczególnej roli artysty-malarza.

Fascynacją Nikifora była architektura. Czasem przeznaczenie obiektów ozna­czał dodatkowo wyraźnymi symbolami, np. na dachu zakładów tytoniowych umieścił mężczyznę palącego papierosa. Cykl obrazów określanych jako architektury fantastyczne, namalowany w okresie międzywojennym, należy do najciekawszych w twórczości artysty. Nikifor posługiwał się szkolnymi akwarelami i kredkami, nie miał bowiem pieniędzy na zakup dobrych farb, pędzli i ołówków. Malował na takim papierze, jaki wpadł mu w ręce, nieraz dosłownie na makulaturze. Dobrym materiałem na obraz były dla Nikifora stare zeszyty szkolne, plakaty, druki sądowe, kolorowy papier do wycinanek, kalka techniczna, papier pakunkowy, tektura a nawet pudełka po papierosach. Pracę rozpoczynał od wykonania szkicu w ołówku, następnie nakładał farbę, podpisywał po swojemu malowidło, a dzieło wieńczył przystawie­niem na odwrotnej stronie specjalnej pieczęci (miał ich kilkanaście). Szacuje się, że artysta namalował kilkadziesiąt tysięcy obrazów, z których większość uległa zniszczeniu.